Proweniencyjna Grupa Robocza to ogólnopolskie zrzeszenie przedstawicieli bibliotek, archiwów, muzeów i uczelni działających na obszarze Rzeczpospolitej Polskiej. Grupa powstała w 2017 roku z inicjatywy Zakładu Narodowego im. Ossolińskich w celu rozwijania i upowszechniania działań w zakresie badań proweniencyjnych książek drukowanych i rękopiśmiennych przechowywanych do 1939 roku na terenie Polski w jej historycznych i obecnych granicach.
Proweniencja (łac. provenio, provenire – pochodzę) to informacja o pochodzeniu książki pozyskiwana dzięki znakom umieszczonym na obiekcie (na przykład ekslibrisy, wpisy rękopiśmienne) lub wiadomościom zewnętrznym (na przykład spisy, inwentarze biblioteczne). Pochodzenie książki dawnej jest przedmiotem badań proweniencyjnych, które polegają na zebraniu wszelkich oznak własnościowych, ich zidentyfikowaniu oraz chronologicznym zarejestrowaniu. Zebrany materiał źródłowy służy następnie do badań dziejów kolekcji i bibliotek, czytelnictwa, historii i kultury na danym obszarze, recepcji twórczości autorów. Same znaki własnościowe są także przedmiotem badań, na przykład historyków sztuki, tegumentologów (specjalistów badających okładki książek). Analiza proweniencyjna jest również podstawowym narzędziem w dochodzeniu praw do prywatnej lub narodowej własności w zabiegach rewindykacyjnych. Badania proweniencyjne w Polsce wyrosły z potrzeb praktycznych – już w XVII wieku wysłannicy królów polskich Jana II Kazimierza Wazy i Jana III Sobieskiego szukali w zbiorach szwedzkich bibliotek i archiwów zrabowanych z Rzeczpospolitej. Pierwsze teoretyczne refleksje w analizie proweniencji książki dawnej pojawiły się w II połowie XIX wieku, a metodologiczne podstawy badań proweniencyjnych zaczęły być formułowane w latach 20. XX wieku. Obecnie w większości polskich instytucji gromadzących książki dawne prowadzone są badania proweniencyjne, a ich przedstawicieli skupia Proweniencyjna Grupa Robocza.
Do Grupy należą przedstawiciele następujących instytucji: Biblioteki Narodowej, Biblioteki Jagiellońskiej, Bibliotek Uniwersyteckich w Katowicach, Poznaniu, Toruniu, Warszawie, Wrocławiu, Bibliotek PAN w Gdańsku i Warszawie, Biblioteki PAU i PAN w Krakowie, Biblioteki Raczyńskich, Biblioteki Śląskiej, Książnicy Kopernikańskiej, Książnicy Pomorskiej, Instytutu Historii Nauki PAN, Wojewódzkiej Biblioteki Publicznej w Opolu, Polskiej Akademii Nauk, Centrum Badawczego Bibliografii Polskiej Estreicherów, Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza w Poznaniu, Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu, Uniwersytetu Pedagogicznego w Krakowie, Biblioteki Karmelitów w Krakowie i Zakładu Narodowego im. Ossolińskich.
Zarząd Proweniencyjnej Grupy Roboczej:
Funkcjonowanie Proweniencyjnej Grupy Roboczej określa Regulamin.
Działalność
Proweniencyjna Grupa Robocza realizuje swoje cele poprzez organizację seminariów naukowych z zakresu badań proweniencyjnych, merytoryczne wspieranie działań członków w zakresie realizacji badań proweniencyjnych, rozwijanie współpracy w zakresie upowszechniania wiedzy związanej z badaniami proweniencyjnymi, organizację i koordynację wszelkich innych działań związanych z badaniami proweniencyjnymi.
