Trzecia międzynarodowa konferencja proweniencyjna poświęcona była księgozbiorom mniejszości religijnych i etnicznych, a także stowarzyszeń i ruchów (para)religijnych i społecznych z terenów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Śląska i Pomorza, przechowywanych obecnie w całości lub części w bibliotekach, archiwach i muzeach w kraju i zagranicą, oraz z innych części Europy zwiezionych na te tereny w czasie II wojny światowej.
Rzeczpospolita Obojga Narodów, a w latach późniejszych II Rzeczpospolita była terenem zamieszkiwanym przez liczne mniejszości etniczne i religijne. Zawarta w średniowieczu unia Korony i Litwy spowodowała, że w jednych granicach wraz z Polakami znaleźli się Rusini, Tatarzy i Karaimi, wraz ze swą odrębną religią i kulturą. Dzięki tej narodowej różnorodności i tolerancji religijnej od XIV wieku w Rzeczypospolitej osiadali Ormianie i Żydzi. Od tego czasu katolicka większość żyła obok wyznawców prawosławia, islamu, karaimizmu, judaizmu i osób przynależnych do Kościoła ormiańskiego. Dwa wieki później na terenach polskich pojawiły się różne wspólnoty protestanckie oraz unici.
Po II wojnie światowej w księgozbiorach publicznych i prywatnych znalazło się wiele materiałów pochodzących z kolekcji mniejszości etnicznych i religijnych, nie tylko z dawnych ziem wschodnich Rzeczypospolitej, ale i z przyłączonych po 1945 roku Ziem Zachodnich i Północnych. Do zbiorów instytucji Europy Środkowo-Wschodniej w toku zawirowań (po)wojennych trafiały także kolekcje z innych krajów, w których odnaleźć można księgozbiory mniejszości etnicznych, religijnych bądź ruchów (para)religijnych i społecznych mających na celu duchowe doskonalenie jednostki i braterstwo ludzi różnych religii.
Program konferencji (PDF)
Rada naukowa:
Konferencji towarzyszyła wystawa Ludzie wielu ksiąg – księgi wielu ludzi (informator wystawy w formacie PDF).
Konferencję patronatem honorowym objęły Narodowy Instytut Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą POLONIKA, Fundacja Lanckorońskich, Fundacja Dzielnica Wzajemnego Szacunku 4 Wyznań, Polskie Towarzystwo Bibliologiczne. Oddział Wrocław, Consortium of European Research Libraries, Stowarzyszenie Bibliotekarzy Polskich.
Druga międzynarodowa konferencja proweniencyjna poświęcona była dawnym kolekcjom prywatnym z terenów Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Śląska i Pomorza, które obecnie przechowywane są w całości lub części w bibliotekach, archiwach i muzeach w kraju i zagranicą. Na terenach Rzeczpospolitej Obojga Narodów, Śląska i Pomorza biblioteki prywatne odgrywały ważną rolę społeczną i kulturalną aż do wybuchu II wojny światowej. Początkowo elitarne, od XVI wieku coraz bardziej powszechne, powstawały na dworach i w domach władców, dostojników państwowych i kościelnych, magnatów, ziemian, duchownych, uczonych, urzędników, pisarzy, szlachty i mieszczan. Ich profil – humanistyczny lub fachowy – zależny był od epoki oraz zainteresowań i zajęć właściciela. W XVIII wieku zasadnicze znaczenie miało powstanie pierwszej polskiej biblioteki narodowej, której podstawę stanowiły prywatne zbiory braci Załuskich. Po utracie niepodległości najstarsze rękopisy i druki o polskiej proweniencji służyły podtrzymaniu tradycji i tożsamości narodowej zasilając zbiory zakładanych licznie bibliotek rodowych i fundacyjnych. Niektórzy właściciele ksiąg udostępniali swoje zbiory osobom z kręgów rodziny i dworu, inni otwierali do nich dostęp szerszym kręgom czytelników, kolejni zapisywali swoje kolekcje w testamencie uniwersytetom, bibliotekom kościelnym lub klasztornym. Dzięki temu przez stulecia służyły rozwojowi nauki, kultury oraz życia duchowego. Po 1945 roku wiele ksiąg rękopiśmiennych i drukowanych pochodzących z dawnych kolekcji prywatnych zostało przekazanych decyzją administracji państwowej do zbiorów bibliotek lub instytucji naukowych i publicznych, a budowane przez lata księgozbiory zostały rozproszone.
Rada Naukowa
Konferencji towarzyszyła wystawa Ossolińskie cymelia proweniencyjne XV-XVIII wieku.
W dniach 29 września – 1 paźdzeirnika 2016 roku we Wrocławiu odbyła się zorganizowana przez Zakład Narodowy im. Ossolińskich konferencja Książka dawna i jej właściciele = Early printed books and their owners. Wzięło w niej udział ponad 130 osób (57 prelegentów, 67 zarejestrowanych słuchaczy, kilkunastu niezarejestrowanych) z bibliotek, instytucji naukowych i uniwersytetów polskich i zagranicznych. Wśród gości polskich znaleźli się przedstawiciele (kierownicy, pracownicy) Biblioteki Narodowej, Uniwersytetu Jagiellońskiego, Bibliotek Uniwersyteckich między innymi z Warszawy, Wrocławia, Poznania, Torunia i Lublina, przedstawiciele bibliotek PAN w Gdańsku, Krakowie, Kórniku. Licznie reprezentowane było także środowisko kościelne oraz badacze pracujący nad tematyką kościelną (przedstawiciele z bibliotek klasztornych karmelitów, dominikanów i bonifratrów, paulinów z Jasnej Góry, badacze między innymi z Uniwersytetu Śląskiego, Pedagogicznego im. KEN w Krakowie, w Białymstoku, w Łodzi, Ignatianum, Archiwum Archidiecezjalne w Gnieźnie). Środowisko zagraniczne reprezentowali badacze z Consortium of European Research Libraries w Londynie, Uniwersytetów w Oksfordzie, Cambridge i Uppsali, Bibliothèque municipale de Lyon, Koninklije Bibliothek z Hagi, Zentralbibliothek Zürich, Knihovny Národního muzea w Pradze, Bibliotek Uniwersyteckich ze Lwowa, Wilna i Estonii, Biblioteki im. Stefanyka we Lwowie. Tematyka referatów koncentrowała się wokół proweniencji inkunabułów i starych druków.
Rada naukowa:
Program konferencji (PDF)
