Czas
15 grudnia 2023 roku – 15 marca 2024 roku
od wtorku do niedzieli w godzinach 10-17
Miejsce
Aula im. prof. Mieczysława Gębarowicza
Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław
Kurator
dr Agnieszka Franczyk-Cegła
Wernisaż wystawy odbył się w piątek 15 grudnia 2023 roku o godzinie 14.
Rok Kopernika w Ossolineum kończy wystawa stacjonarna Kopernik – Influencje, której celem jest przedstawienie wpływu toruńskiego astronoma na nowożytną naukę i społeczeństwo europejskie. Jej tytuł jest odwołaniem do staropolskiego wyrazu „influencje” oznaczającego oddziaływanie jednej rzeczy na drugą, a zwłaszcza wpływ ciał niebieskich na bieg wypadków na Ziemi.
Punktem wyjścia wystawy jest pierwodruk dzieła De revolutionibus wydany w 1543 roku, w którym Kopernik podważył obowiązującą ówcześnie teorię budowy wszechświata twierdząc, że Ziemia wraz z innymi planetami krąży wokół centralnie położonego Słońca. Praca Kopernika należy do najbardziej przełomowych publikacji w dziejach nauki i często bywa traktowana jako punkt zwrotny w intelektualnym rozwoju myśli zachodniej.
Ekspozycja opowiada o tym, co działo się w Europie po wydaniu De revolutionibus. Jak zareagowano na rewolucyjną teorię Kopernika tuż po jej ogłoszeniu? Czy od razu spotkała się aprobatą, czy może ją ignorowano, a nawet – odrzucano? Dlaczego kilkadziesiąt lat po wydaniu trafiła na indeks ksiąg zakazanych? Jak zmieniał się odbiór Kopernika w Polsce na przestrzeni wieków?
Na te pytania odpowiada wystawa, na której prezentowane są starodruki z XVI-XVIII wieku, np. Melanchtona, Keplera, Galileusza, Giordano Bruno, jezuickie rękopisy, XIX-wieczne ryciny i medale, współczesne plakaty.
Kuratorka: dr Agnieszka Franczyk-Cegła to dr nauk humanistycznych, kustosz w Dziale Starych Druków, przewodnicząca Provenance Working Group i członek Executive Committee przy Consortium of European Research Libraries. W pracy naukowej zajmuje się badaniami bibliologicznymi książki dawnej, przede wszystkim badaniami proweniencyjnymi oraz typograficznymi książek z XVI–XVII wieku. Laureatka XIV edycji konkursu dla młodych naukowców „Skomplikowane i proste. Młodzi uczeni o swoich badaniach” organizowanego przez „Forum Akademickie” (2018), stypendystka Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w dziedzinie ochrona zabytków (2022).
Wystawa kończy obchody Roku Kopernika w Ossolineum.
Warsztaty dla dzieci w wieku 7-12 lat
A co gdyby tak Ziemia i Słońce zawisły na choince jako świąteczne bombki i stały się wyjątkową, kosmiczną ozdobą? Jeśli macie ochotę tego dokonać, zapraszamy do Ossolineum na warsztaty rodzinne towarzyszące wystawie: Kopernik – Influencje!
Dzieło Kopernika wzbudzało uznanie, ale i kontrowersje, stało się źródłem inspiracji dla innych astronomów i naukowców, a teraz zainspiruje nas. Podczas zajęć przyjrzymy się zarówno całemu Układowi Słonecznemu, jak i poszczególnym planetom: ich wielkości, kolorom, umiejscowieniu we wszechświecie, a następnie sami stworzymy jego miniaturową wersję w postaci ozdoby świątecznej.
Warsztaty poprowadzi Mariola Sysa.
Wstęp bezpłatny, obowiązują zapisy.
Miejsce: Aula im. Mieczysława Gębarowicza
Warsztaty dla młodzieży i dorosłych
Przygotowania do świąt czas zacząć! A może połączyć je ze zwiedzaniem nowej wystawy czasowej w Ossolineum? Spotkanie z astronomicznymi starodrukami prezentowanymi na wystawie Kopernik – Influencje stanie się punktem wyjścia do swobodnej i relaksującej zabawy wzorami, w wyniku której powstaną unikatowe ozdoby świąteczne. Uczestnicy warsztatów wykonają świąteczne drobiazgi inspirowane wzorami zaczerpniętymi ze starych ksiąg dotyczących badań kosmosu.
Warsztaty poprowadzi Mariola Sysa.
Wstęp bezpłatny, obowiązują zapisy.
Miejsce: Aula im. Mieczysława Gębarowicza
Wykład popularnonaukowy doktora Pawła Presia (Instytut Astronomii Uniwersytetu Wrocławskiego) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Dorobek astronomii czasów starożytnych był bardzo znaczący. Istniały w nim jednak pewne elementy stojące w sprzeczności z uznawanymi wtedy za poprawne zasad fizycznych. W obszarze kultury chrześcijańskiej dostrzeżono także kwestię niewłaściwego wyznaczenia długości roku zwrotnikowego, na którym opierał się kalendarz, a więc także daty najważniejszych świąt religijnych. Wśród wielu ówczesnych badaczy, pragnących wypracować nowy, poprawiony model astronomii znalazł się także Mikołaj Kopernik, który odważył się przyjrzeć poważnie odrzuconej i powszechnie uważanej za oczywiście błędną koncepcji ruchu Ziemi wokół Słońca. Lata pracy nad dobrym sformułowaniem tego modelu zaowocowały dziełem, które momentalnie wywołało ferment intelektualny. Skutki naukowe i kulturowe De Revolutionibus... daleko wykroczyły poza samo zaprezentowanie innego opisu ruchu planet i stały się podstawą zasadniczej rewolucji poznawczej i współczesności.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
Wykład popularnonaukowy Teresy Sokół (Muzeum Książąt Lubomirskich) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Wykład poświęcony recepcji Mikołaja Kopernika w sztuce będzie okazją do poznania interesujących przedstawień portretowych Mikołaja Kopernika, których wiele znajduje się w ossolińskim Muzeum Książąt Lubomirskich. Zaprezentowane zostaną muzealia z Działu Sztuki oraz Działu Numizmatów i Pamiątek Historycznych. Obejrzymy grafiki, a także medale, monety i banknoty, powstałe na ziemiach polskich i poza jej granicami na przestrzeni XIX i XX wieku. Spojrzymy na Kopernika od strony sztuki.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
Wykład popularnonaukowy profesora dra habilitowanego Krzysztofa Mikulskiego (Instytut Historii i Archiwistyki, Uniwersytet Mikołaj Kopernika w Toruniu) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Wykład poświęcony sporowi o narodowość Mikołaja Kopernika.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
8 lutego 2024 roku w godzinach 16.00-17.30 zapraszamy nauczycieli, szczególnie języka polskiego, historii oraz przedmiotów artystycznych, do udziału w specjalnym oprowadzaniu kuratorskim po wystawie Kopernik – Influencje oraz spotkaniu dotyczącym oferty edukacyjnej Ossolineum.
Wykład popularnonaukowy profesora dra habilitowanego Jarosława Włodarczyka (członek korespondent PAN, Instytut Historii Nauki PAN w Warszawie) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Wykład poświęcony recepcji Mikołaja Kopernika w Anglii. W czasach Williama Shakespeare’a heliocentryczna astronomia Mikołaja Kopernika cieszyła się w Anglii szczególną popularnością. Fragmenty De revolutionibus... zostały przetłumaczone w Londynie na język angielski już w 1576 roku, o ruchu Ziemi wokół Słońca przypominały popularne almanachy astrologiczne, astronomia Kopernika była wykorzystywana w praktyczny sposób w tablicach i efemerydach astronomicznych. Ów powiew nowości w astronomii znalazł swoje odbicie także w twórczości literackiej najwyższych lotów.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
Wykład popularnonaukowy doktor Agnieszki Franczyk-Cegły (Biblioteka Ossolineum) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Jak to się stało, że dzieło Kopernika trafiło na indeks ksiąg zakazanych dopiero kilkadziesiąt lat po wydrukowaniu? Czy naprawdę było zakazane? Jaką rolę odegrał w tym Galileusz? Na te i inne pytania odpowie wykład poświęcony związkom tych dwóch wybitnych astronomów, konfliktowi Galileusza z Kościołem Katolickim i papieżem, a także urażonej dumie i prywatnych urazach, które przyczyniły się do umieszczenia Kopernika na indeksie.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
Wykład popularnonaukowy Aldony Mikuckiej (Zakład Narodowy im. Ossolińskich) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Wykład poświęcony wybitnemu gdańskiemu astronomowi Janowi Heweliuszowi. Jan Heweliusz nie tylko przez blisko pięćdziesiąt lat prowadził obserwacje astronomiczne, ale także opisywał ich wyniki i przygotowywał publikacje ilustrowane licznymi miedziorytami. Pierwszą z nich była Selenografia opublikowana w 1647 roku w gdańskim wydawnictwie Andreasa Hünefelda, która prezentowana jest obecnie na wystawie. Publikacja zawiera kilkadziesiąt całostronicowych grafik ukazujących kolejne fazy Księżyca oraz widoki Słońca, narysowane i rytowane własnoręcznie przez astronoma. W Ossolineum znajduje się obecnie osiem ilustrowanych dzieł astronomicznych autorstwa Jana Heweliusza i to właśnie one zostaną zaprezentowane w trakcie wykładu.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
13 marca o godzinie 12.00 i 17.00 zapraszamy przewodników miejskich i pilotów wycieczek na szkolenia pod tytułem Skarby Ossolineum: astronomiczne starodruki i ‘Rembrandty’ Lubomirskich. Punktem wyjścia do zaprezentowania bogactwa zbiorów i historii Ossolineum będą dwie wystawy czasowe (Kopernik – Influencje Biblioteki Ossolineum i Historia nie/oczywista Muzeum Książąt Lubomirskich). Szkolenia, podczas których uczestnicy zapoznają się też z planem wiosennych wydarzeń Ossolineum, zakończą rozmowy przy kawie w nowootwartej Gałązcafe w Ossolineum.
Udział w szkoleniu jest bezpłatny, ale liczba miejsc jest ograniczona, więc obowiązują zapisy!
Miejsce zbiórki: Dziedziniec Ossolineum
Wykład popularnonaukowy doktor Agnieszki Franczyk-Cegły (Biblioteka Ossolineum) dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Wykład poświęcony wartości rynkowej egzemplarzy książek autorstwa Kopernika i jego następców. Książki astronomiczne, zwłaszcza te związane z nazwiskami najwybitniejszych astronomów epoki nowożytnej takich jak Kopernik, Galileusz, Brahe, Kepler czy Heweliusz to w świecie bibliofilskim najbardziej poszukiwane cymelia. Co sprawia, że dzieła danych autorów są białymi krukami? Gdzie ich poszukiwać? Jak cenne są wydania De revolutionibus... Kopernika i dzieła innych astronomów? Podczas spotkania będzie można zapoznać się z tematem wartości pierwodruków Kopernika, rekordowych cen na aukcjach antykwarycznych oraz dowiedzieć się, dlaczego De revolutionibus... od lat fascynuje bibliofilów na całym świecie.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
Wykład popularnonaukowy doktora Krzysztofa Nierzwickiego dla młodzieży, dorosłych i seniorów
Wykład poświęcony polskim egzemplarzom pierwodruku De revolutionibus... Mikołaja Kopernika. Na świecie do dziś zachowało się co najmniej 277 egzemplarzy pierwszego wydania tego dzieła, które wydrukowano w Norymberdze w 1543 roku w przypuszczalnym nakładzie 400-500 egzemplarzy. W zbiorach polskich znajduje się 14 egzemplarzy pierwodruku przechowywanych w 12 bibliotekach naukowych: w Krakowie (Biblioteka Jagiellońska – 2 egzemplarze, Biblioteka XX. Czartoryskich – 1 egzemplarz), Wrocławiu (Biblioteka Uniwersytecka – 2 egzemplarze, Ossolineum – 1 egzemplarz), Warszawa (Biblioteka Narodowa – 1 egzemplarz, Biblioteka Uniwersytecka – 1 egzemplarz), Poznań (Biblioteka Raczyńskich – 1 egzemplarz, Biblioteka PTPN – 1 egzemplarz), Toruniu (Biblioteka Uniwersytecka – 1 egzemplarz, Książnica Kopernikańska – 1 egzemplarz), Płocku (Biblioteka im. Zielińskich – 1 egzemplarz), Kórniku (Biblioteka Kórnicka PAN). Na wykładzie omówione zostaną obecne miejsca przechowywania, stan zachowania, proweniencja, oprawy oraz użytkowanie kodeksów.
Miejsce: Refektarz Ossolineum
Wystawie czasowej Kopernik – Influencje towarzyszą między innymi lekcje muzealne dla uczniów szkół podstawowych oraz ponadpodstawowych. W lekcjach mogą wziąć udział od 9 stycznia do 15 marca 2024 roku grupy liczące maksymalnie 30 uczniów. Lekcje można zaplanować od wtorku do piątku w godzinach 10.15–17.00 (pierwsza lekcja: 10.15, ostatnia lekcja: 15.30). Lekcja trwa 65 minut. Więcej o lekcjach towarzyszących wystawie na stronie głównej Ossolineum.
