Projekt digitalizacji materiałów z archiwum im. Szewczenki

W sierpniu 2019 roku zakończył się pierwszy etap realizacji projektu wspófinansowanego ze środków Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego. Celem projektu było zdigitalizowanie i upowszechnienie wersji cyfrowej niemal nieznanej kolekcji archiwaliów należących w przeszłości ukraińskiego Towarzystwa Naukowego im. Szewczenki, przechowywanych obecnie w magazynie Działu Rękopisów Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Znajdujący się we Wrocławiu fragment tego zbioru, który trafił do Ossolineum w 1953 roku, zebrany jest w 33 obszernych tekach oznaczonych sygnaturami 20/53, 21/53/1-6, 22/53/1-26. Materiał jest stosunkowo jednorodny tematycznie i przede wszystkim dotyczy spraw wojskowych i politycznych Ukraińskiej Republiki Ludowej w latach 1920-1921. Najważniejszą część kolekcji stanowią dokumenty dotyczące formowania i działalności Sztabu Partyzancko-Powstańczego przy Głównej Komendzie Wojsk URL pod dowództwem generała-chorążego Jurija Tiutiunnyka. Są to listy, raporty, sprawozdania, zapiski, podania, rozkazy, protokoły zeznań powstańców, szyfry, ustawa o organizacji powstania na Ukrainie Prawobrzeżnej, informacje od agentury, skład kadr Sztabu Partyzancko-Powstańczego, comiesięczne informacyjne i organizacyjne sprawozdania o sytuacji na Ukrainie Sowieckiej z odnotowaniem nazw i ilości oddziałów powstańczych, ich atamanów i rejonu dyslokacji, instrukcje, mapy z zaznaczonym położeniem oddziałów i ich organizacji, noty informacyjne o dyslokacji wojsk bolszewickich na Ukrainie (lato-jesień 1921 roku). Poza tym w osobnych teczkach zebrano dokumenty dotyczące 4 Kijowskiej Dywizji Strzeleckiej, materiały działalności ukraińskich partii politycznych i rządu URL w Tanowie. W zbiorze wyróżnia się również zespół materiałów dotyczących życia i działalności Ostapa Łuckiego i jego rodziny. Szczególnie cenną częścią zbioru są liczne dzienniki i pamiętniki oraz utwory prozatorskie i poetyckie napisane przez uczestników walk o państwo ukraińskie prawdopodobnie w całości pochodzące z materiałów redakcyjnych pisma „Czerwona Kałyna”. Stanowią one pierwszorzędny materiał historyczny pozwalający szczegółowo przedstawić przebieg działań wojennych na poszczególnych odcinkach frontu walk polsko-ukraińskich w latach 1918-1919 i ukraińsko-bolszewickich w latach 1918-1921.

Realizacja programu digitalizacyjnego rozpoczęła się w lipcu 2019 roku. Na podstawie zapytania ofertowego z dnia 11 lipca 2019 roku wyłoniono wykonawcę usługi skanowania – firmę Digital Center sp. z o.o. z Poznania. Efektem prac było pozyskanie 21 908  skanów ułożonych w 71 folderach odpowiadających skoroszytom, przekazywanym sukcesywnie przez Dział Rękopisów Ossolineum. Na podstawie skanów na bieżąco w Dziale Mikroform Biblioteki Ossolineum tworzone były pliki PDF, przeznaczone do udostępniania czytelnikom oraz do prezentacji w bazach cyfrowych. Na mocy porozumienia o współpracy bibliotek polskich i ukraińskich w sprawie ochrony i zwrotu dóbr kultury utraconych i bezprawnie przemieszczonych podczas II wojny światowej, kopię cyfrową materiałów archiwum Towarzystwa Naukowego im. Tarasa Szewczenki będących własnością Zakładu Narodowego im. Ossolińskich oraz tych będących w posiadaniu Biblioteki Narodowej w Warszawie przekazano Bibliotece im. Stefanyka we Lwowie. Uroczystość odbyła się 3 października 2019 roku w Czytelni Głównej Ukraińskiej Narodowej Biblioteki Naukowej im. Wasyla Stefanyka we Lwowie.

Kopie cyfrowe w postaci zeskanowanych plików TIFF oraz przeznaczonych do udostępniania czytelnikom plików PDF zdeponowane są w Dziale Mikroform Biblioteki Ossolineum. Niebawem planowane jest ich udostępnienie w Bazie Zasobów Cyfrowych w formie możliwej do przeglądania online i pobierania. Wykonanie cyfrowej kopii zbiorów archiwum Towarzystwa Szewczenki pozwoliło na ograniczenie udostępniania oryginałów, dzięki czemu nie będą one dłużej narażane na ewentualne uszkodzenia i zużycie i pozwoli na zapewnienie im lepszych warunków przechowywania. Jednocześnie prace związane z przygotowaniem  materiału źródłowego do digitalizacji pozwoliły na ich usystematyzowanie poprzez weryfikację wewnętrznego układu dokumentów w ramach całości oraz spaginowanie właściwe dla sposobu porządkowania zespołów rękopiśmiennych.