Rękopisy i stare druki stanowią niezwykle cenną część wszystkich kolekcji Zakładu Narodowego im. Ossolińskich. Wiele z nich pochodzi ze zbiorów lwowskiego Ossolineum i ze względu na to posiadają dla Zakładu szczególną wartość. Pozostałe są cenne ze względu na ich kulturotwórcze znaczenie oraz walory bibliofilskie – rzadkość bibliograficzną, zdobienia i bogactwo ilustracji. Realizowany od 2007 roku projekt dofinansowywany przez Mechanizm Finansowy Europejskiego Obszaru Gospodarczego Konserwacja i digitalizacja zbiorów biblioteki ZNiO ma na celu zabezpieczenie i ochronę najcenniejszych oraz najbardziej zniszczonych zabytków, a także ich popularyzację.
Projekt ten realizowany jest dwutorowo. Konserwacji poddawane są wartościowe rękopisy XIV-XX wieku, które były zachowane w złym stanie. W przeważającej większości pochodzą one z zespołów archiwalnych rodów magnackich Mniszchów i Wodzickich. Grupy te stanowią zespoły tematyczne typowe dla archiwów rodzinnych – dominuje w nich korespondencja osobista, akta majątkowe i procesowe oraz dokumenty związane ze sprawami gospodarczymi i ziemskimi. W grupie rękopisów XIV-XVI wieku przeważają manuskrypty religijne, głównie liturgiczne. Wytypowane do konserwacji obiekty wymagają przeprowadzenia pełnego zakresu prac konserwatorskich, w wyniku których poprawi się ich stan zachowania oraz estetyka. Zależy nam na zabezpieczeniu rękopisów przed dalszym niszczeniem i na zachowaniu historycznego wyglądu tych dzieł.
Drugi zakres działań obejmuje digitalizację starych druków, czyli książek wydanych w latach 1455-1800. Ze względu na swój zabytkowy charakter były one do tej pory udostępniane jedynie ludziom kultury i nauki do prac badawczych, wydawniczych i ekspozycyjnych. Realizacja projektu umożliwi każdemu czytelnikowi zapoznanie się z dawną książką i poszerzy krąg jej odbiorców. Digitalizacja pozwoli również na wyłączenie oryginałów z obiegu czytelniczego i zabezpieczy je przed zniszczeniem lub kradzieżą. Do projektu wytypowane zostały wszystkie inkunabuły, najcenniejsze polonika XVI-XVIII wieku oraz ilustrowane książki obce. Planujemy także zabezpieczenie najpoczytniejszych czasopism oraz kalendarzy, które często zachowały się do naszych czasów w pojedynczych egzemplarzach.
W pierwszym roku realizacji projektu konserwacji poddano 28 rękopisów oraz zdigitalizowano 2136 starych druków, w wyniku czego uzyskano ponad 493 000 skanów oraz klatek mikrofilmów tych obiektów.
Realizacja projektu dofinansowanego z funduszy Mechanizmu Finansowego EOG zakończy się w grudniu 2009 roku Dzięki temu Zakład Narodowy im. Ossolińskich zabezpieczy 127 rękopisów oraz wykona półtora miliona skanów i klatek mikrofilmowych starych druków.
Dorota Sidorowicz
Projekt dofinansowany ze środków Mechanizmu Finansowego EOG pod nazwą Konserwacja i digitalizacja zbiorów Biblioteki Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu.
