440 lat Biblii Ostrogskiej

Wystawa zorganizowana przez Bibliotekę Ossolineum z okazji 440 rocznicy pierwszej pełnej edycji Pisma Świętego w języku cerkiewnosłowiańskim, którą od miejsca wydania nazywano Biblią Ostrogską.

Biblia ukazała się w Ostrogu 12 sierpnia 1581 roku. Zyskała ona uznanie wszystkich słowiańskich (i nie tylko) kościołów prawosławnych. Tekst Biblii oparto o źródła rękopiśmienne i drukowane, głównie greckie, a także słowiańskie, łacińskie i hebrajskie. Przez ponad 200 lat wydanie to było wzorcem dla innych prawosławnych edycji Pisma Świętego, między innymi pierwsza pełna Biblia rosyjska, wydrukowana w Moskwie w 1663 roku, stanowiła przedruk ostrogskiego wydania z 1581 roku.

Twórcą ośrodka naukowo-edukacyjnego i wydawniczego w Ostrogu, a zarazem inicjatorem i fundatorem Biblii Ostrogskiej, był książę Konstanty Wasyl Ostrogski (około 1524/1525 lub 1526 – 1608), wojewoda kijowski i marszałek ziemi wołyńskiej, nazywany „ostatnim wielkim senatorem prawosławnym Rzeczypospolitej”.

Biblia została wydana przez Iwana Fedorowa (?-1583), jednego z pierwszych drukarzy wschodniosłowiańskich. Typograf nie tylko zajmował się przygotowaniem do druku książki od strony technicznej, ale także uczestniczył w poszukiwaniu rękopiśmiennych źródeł w języku cerkiewnosłowiańskim, był też autorem posłowia do Biblii Ostrogskiej, znanego w dwóch wariantach.

Do wydania Biblii Ostrogskiej przyczynili się także: Herasym Smotrycki (?-1594), pisarz, teolog i uczony, pierwszy rektor Akademii Ostrogskiej, który kierował pracami drukarni i opracowywał tekst wydania pod względem merytorycznym; Hryń (Hryhorij) Iwanowicz (?-1584), twórca czcionek i elementów zdobniczych użytych w Biblii oraz w innych drukach ostrogskich I. Fedorowa; greccy humaniści przebywający wówczas w Ostrogu, między innymi Dionizy Rallu (?-po 1620) oraz Eustachy Nathanael (?-1579/1583), którzy uczestniczyli w redagowaniu i tłumaczeniu tekstów z języka greckiego na język cerkiewnosłowiański oraz łaciński.

Księga ukazała się na 628 kartach w nakładzie 1000-1500 egzemplarzy, z których do dziś zachowało się ponad 350 woluminów przechowywanych w księgozbiorach na całym świecie. Egzemplarz Biblii Ostrogskiej ze zbiorów Ossolineum pochodzi z wiedeńskiej kolekcji założyciela Józefa Maksymiliana Ossolińskiego. Zawiera on XVII-wieczny zapis proweniencyjny świadczący o przekazaniu książki do szkoły lwowskiego prawosławnego bractwa przy Сerkwi Zaśnięcia Matki Bożej we Lwowie przez Leontija, mieszczanina lwowskiego, patrona, fundatora i starosty tego bractwa.

Oprócz prezentacji i promocji samej książki, czyli jej treści i szaty graficznej, celem wystawy jest przybliżanie historycznych oraz politycznych okoliczności powstania dzieła, przedstawienie jego twórców, a także określenie proweniencji i cech egzemplarza przechowywanego w zbiorach ossolińskich.

Projekt i skład: Jacek Dziubiński